Dnia 28 października 1487 r. zmarł Jakub z Szadka (ok. 1412-1487), profesor prawa i rektor Uniwersytetu Krakowskiego, postać dobrze znana historykom średniowiecza, a prawie w ogóle szerszemu kręgowi odbiorców

28 października 1487 r. zmarł Jakub z Szadka (ok. 1412-1487), profesor prawa i rektor Uniwersytetu Krakowskiego, postać dobrze znana historykom średniowiecza, a prawie w ogóle szerszemu kręgowi odbiorców. Pochodził z małego miasteczka w dzisiejszym województwie łódzkim. W 1428 r. rozpoczął studia. Szybko osiągnął stopnie bakałarza i magistra sztuk wyzwolonych, uczył w szkole w Sandomierzu, po czym wstąpił na służbę biskupa krakowskiego Zbigniewa Oleśnickiego, jednego z najważniejszych dostojników i polityków ówczesnego Królestwa Polskiego. Później został  doktorem prawa.

Wykształcenie stało się dla niego trampoliną do wysokich godności kościelnych i kariery. W 1455 r. król Kazimierz Jagiellończyk nadał mu szlachectwo, a do swego herbu Wieniawa przyjął go przyjaciel Jan Długosz, wybitny kronikarz. Od tej pory widzimy Jakuba na służbie monarchy jako dyplomatę i eksperta w sprawach prawnych. W 1463 r. uzasadnił  prawa Polski do Mazowsza, dzięki czemu przeprowadzono włączenie Rawy i Gostynia do Królestwa. Brał czynny udział w pokojowych rokowaniach z Zakonem krzyżackim, które zakończyły się zawarciem pokoju toruńskiego i powrotem Pomorza Gdańskiego do Polski w 1466 r. Później angażował się w negocjacje z Czechami i Węgrami.

Nie zapomniał przy tym o swej uczelni. Dwukrotnie był rektorem, w 1476 r. zreformował Collegium Minus, przekazał uczelni część swej biblioteki, a w testamencie ufundował katedrę na Wydziale Prawa. Jest więc jednym z wielu zasłużonych profesorów naszego Uniwersytetu, którzy działalność naukową i ofiarność na rzecz uczelni łączyli z ofiarną służbą na rzecz państwa i społeczeństwa.

1. Doktor dekretów to inaczej doktor prawa kanonicznego; nazwa stosowana była od średniowiecza, ponieważ trzon prawa kanonicznego stanowił "Dekret" Gracjana i "Dekretały" Grzegorza IX oraz dwa inne zbiory (Klementyny i Liber sextus)
2. "hy" wydawcy dali zgodnie z pisownią oryginału; odpowiada to klasycznej formie "hii", czyli "ci": "ci zostali zapisani"
3. Adnotacje przy poszczególnych osobach odnoszą się do uiszczenia opłaty wstępnej: "solvit totum" - zapłacił wszystko, tj. całą stawkę, która na Uniwersytecie Krakowskim wynosiła 8 groszy polskich; pierwsze trzy osoby mają zbiorczą adnotację "solverunt per IIII grossos" - zapłacili po 4 grosze; inni "solvit IIII grossos", "solvit VI grossos", "solvit II grossos", "solvit V grossos" itd. Oznacza to, że płacili część stawki. Opłatę różnicowano ze względu na zamożność studenta. Najbiedniejsi byli w ogóle zwalniani z jej płacenia, natomiast zdarzali się hojni studenci, którzy dobrowolnie płacili więcej. Opłaty są czasem poprawiane, ponieważ jeśli ktoś starał się później o promocję na stopień, musiał uzupełnić opłatę do pełnej kwoty i dokonywał dopłaty, co wtórnie uzupełniano w księdze.

Ilustracja to karta z Metryki Uniwersytetu Krakowskiego z wpisami studentów podczas drugiego rektoratu Jakuba z Szadka w semestrze zimowym 1475/1476 r., Biblioteka jagiellońska, rkps 258, s. 284.

Autor: dr Maciej Zdanek.