Czasy dawne
Uniwersytet Krakowski jest najstarszą uczelnią w Polsce i jedną z najstarszych w tym regionie Europy. Ufundowany został 12 maja 1364 roku przez króla polskiego Kazimierza Wielkiego. Studium generale – tak wówczas nazywano Uniwersytet — składało się z trzech wydziałów: sztuk wyzwolonych, medycyny i prawa. Za życia fundatora funkcjonowały tylko dwa pierwsze. Po śmierci króla uczelnia przestała istnieć.
Po nieudanych próbach jej odnowienia w latach dziewięćdziesiątych XIV wieku, została ponownie ufundowana przez króla Władysława Jagiełłę 26 lipca 1400 roku. Do odnowienia przyczynił się zapis testamentowy zmarłej w 1399 roku królowej Jadwigi. Struktura uniwersytetu została dopełniona przez wydział teologiczny powołany formalnie już w roku 1397. Najstarsze i główne kolegium uniwersyteckie nosiło nazwę Królewskiego, a potem Większego (Collegium Maius). W XV wieku powstały jeszcze dwa – Prawnicze (Collegium Iuridicum) i Filozoficzne (Collegium Minus), a także kilka burs dla studentów i młodszych wykładowców. Uniwersytet ulokowany w ówczesnej stolicy Królestwa Polskiego nie zaprzestał już swej działalności. Stanowi on nie tylko symbol ciągłości państwa polskiego, ale czyni z Krakowa jeden z najważniejszych ośrodków edukacyjnych w kraju.
W XV wieku uniwersytet przeżył jedną z najlepszych faz swego rozwoju. Przyciągał wówczas studentów z całej Europy. Co roku zapisywało się około 200 nowych. Oprócz Polaków studiowali: Rusini, Litwini, Węgrzy, Niemcy, Czesi, Szwajcarzy, Anglicy, Niderlandczycy, Francuzi, Włosi, Hiszpanie, nawet Tatarzy. Słynął zwłaszcza z nauki prawa, matematyki i astronomii. Wśród profesorów tego wieku wymienić należy przede wszystkim znakomitych prawników: Stanisława ze Skarbimierza i Pawła Włodkowica – współtwórców koncepcji prawa międzynarodowego, a także matematyków, astronomów i geografów: Marcina Króla z Żurawicy, Jana z Głogowa, Wojciecha z Brudzewa, Macieja Miechowitę. Wśród ówczesnych studentów znalazł się Mikołaj Kopernik, który wpisał się na studia w roku 1491.
W połowie XVI wieku nadszedł kryzys. Reformacja i podział religijny Europy oraz powstanie wielu nowych uniwersytetów doprowadziło do ustania napływu studentów zagranicznych. W kraju dostęp do ważniejszych urzędów został zastrzeżony dla szlachty bez obowiązku studiów wyższych, więc Uniwersytet nabrał charakteru mieszczańskiego. I tu konkurowały z nim nowe uniwersytety: w Wilnie oraz Zamościu, a także szkoły jezuickie. Mimo to w tym wieku studiowali jeszcze przyszli polscy mężowie stanu, biskupi i twórcy literatury – Mikołaj Rej, Jan Kochanowski, Andrzej Frycz Modrzewski, Stanisław Hozjusz, Marcin Kromer. Od końca XVI wieku Uniwersytet nazywany był powszechnie Akademią Krakowską.
Wiek XVII upłynął w dużej mierze pod znakiem walki Akademii z jezuitami, pragnącymi opanować krakowskie szkolnictwo. Równocześnie stworzyła ona rozwiniętą i uzależnioną od siebie sieć szkolną (tzw. kolonie akademickie). Wśród uczonych tego wieku trzeba wspomnieć zwłaszcza matematyka Jana Brożka, zaś spośród absolwentów – Jana Sobieskiego, przyszłego króla Polski i zwycięzcę w bitwie z Turkami pod Wiedniem w 1683 roku.
Zupełnie nową epokę zapoczątkowało powstanie w 1773 roku Komisji Edukacji Narodowej, pierwszej państwowej władzy szkolnej, której głównym celem była generalna przebudowa systemu kształcenia w Polsce. Komisja posłała do Krakowa ks. Hugona Kołłątaja z zadaniem zreformowania Uniwersytetu. Reforma kołłątajowska (1777–1786) zmieniła strukturę uczelni. Zlikwidowano cztery wydziały, powołując w ich miejsce dwa kolegia: Moralne (teologia, prawo i literatura) oraz Fizyczne (matematyka, fizyka i medycyna). Wprowadzono wykładowy język polski (z wyjątkiem teologii), sprowadzono znakomitych uczonych (m. in. matematyka i astronoma Jana Śniadeckiego), zadbano o rozwój nauk przyrodniczych i ścisłych, zainicjowano budowę Kolegium Fizycznego (Collegium Phisicum), obserwatorium astronomicznego, ogrodu botanicznego i kliniki uniwersyteckiej. W czasie tej reformy uniwersytet otrzymał nazwę Szkoły Głównej Koronnej.
Po trzecim rozbiorze Polski (1795) Kraków został włączony do Austrii. Uniwersytet nazywano odtąd Szkołą Główną Krakowską. W 1805 roku połączono go z Uniwersytetem Lwowskim i zgermanizowano. Repolonizacja nastąpiła w 1809 roku po włączeniu Krakowa do Księstwa Warszawskiego. Gdy po Kongresie Wiedeńskim w 1815 roku utworzono Wolne Miasto Kraków jako niezależne państwo, profesorowie uniwersytetu odgrywali w nim dużą rolę polityczną. Uniwersytet miał być dostępny dla Polaków z Austrii, Rosji i Prus, jednakże władze tych państw utrudniały im studia w Krakowie. Od roku 1817 uczelnia nosi dzisiejszą nazwę: Uniwersytet Jagielloński. Po likwidacji Wolnego Miasta i włączeniu Krakowa do Austrii (1846), uniwersytet zreorganizowano na wzór austriacki, a językiem wykładowym ponownie stał się niemiecki.
Nowa era
Przełomowe zmiany w dziejach uniwersytetu, które zaowocowały szybkim wzrostem jego znaczenia naukowego i społecznego, nastąpiły w drugiej połowie XIX wieku po przyznaniu przez Austrię Polakom w Galicji faktycznej autonomii. Język polski stał się ponownie językiem wykładowym. Wzniesiono nowe kolegium główne (Collegium Novum, 1887) Rozwinęły się szybko zarówno dyscypliny matematyczno-przyrodnicze, jak i humanistyczne. W historiografii wyróżniali się Józef Szujski, Michał Bobrzyński (twórcy tzw. krakowskiej szkoły historycznej), w historii literatury – Stanisław Tarnowski, w lingwistyce – Jan Baudouin de Courtenay, w chemii – Karol Olszewski, w fizyce – Zygmunt Wróblewski i Marian Smoluchowski. Studenci przybywali ze wszystkich trzech zaborów polskich oraz z całej monarchii habsburskiej, oprócz Polaków – Żydzi, Rusini, Ukraińcy i Białorusini, Niemcy, Czesi, Morawianie i inni Słowianie, w sumie około tysiąca rocznie. Wśród nich był Bronisław Malinowski, przyszły antropolog i autor dzieł o światowym znaczeniu, Ivo Andrić, przyszły laureat nagrody Nobla w dziedzinie literatury.
Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę w 1918 roku trwał rozwój Uniwersytetu Jagiellońskiego. Studiowało już ponad 4 tysiące młodych kobiet i mężczyzn. O jego ówczesnej randze świadczą nazwiska wybitnych filologów (Ignacy Chrzanowski, Kazimierz Nitsch, Tadeusz Sinko), historyków (Roman Grodecki, Władysław Konopczyński), archeologów (Tadeusz Sulimirski), prawników (Rafał Taubenschlag, Fryderyk Zoll), matematyków (Stanisław Zaręba, Tadeusz Banachiewicz), chemików (Leon Sternbach jr, Leon Marchlewski) i wielu innych. Powołany został wydział rolniczy (1923), zbudowano gmach Biblioteki Jagiellońskiej (1939) oraz inne gmachy.
Podczas drugiej wojny światowej, 6 listopada 1939 roku niemieccy okupanci podstępnie zgromadzili w Collegium Novum, aresztowali i uwięzili w obozach koncentracyjnych blisko 180 uczonych i pracowników Uniwersytetu Jagiellońskiego. Kilkunastu z nich zakończyło tam swe życie. Kilkunastu krakowskich uczonych, wziętych jako oficerowie do niewoli sowieckiej, zostało zamordowanych z wyroku Stalina w Katyniu (1940). Uniwersytet został przez Niemców zamknięty. W związku z tym w 1942 roku rozpoczęto tajne nauczanie, którym objęto około 800 studentów. Wśród nich był Karol Wojtyła, późniejszy papież Jan Paweł II.
W 1945 roku na pierwszy rok akademicki wpisało się ponad 5000 studentów. Wśród tego powojennego pokolenia była też Wisława Szymborska, przyszła poetka i laureatka nagrody Nobla. Znaleźli tu przystań uczeni, którzy musieli opuścić Lwów i Wilno w wyniku zmiany wschodniej granicy Polski, oraz ci, którzy nie mogli wrócić do zburzonej przez Niemców Warszawy. W nowej komunistycznej rzeczywistości politycznej struktura uniwersytetu ulegała wielokrotnym zmianom. Usunięte zostały wydziały – teologiczny, rolniczy i medyczny. W roku 1948 zaczął się najgorszy okres w powojennej historii uniwersytetu – stalinowski. Władze komunistyczne uniemożliwiły pracę niektórym znanym uczonym: filozofowi Romanowi Ingardenowi, historykowi Władysławowi Konopczyńskiemu i ekonomiście Adamowi Krzyżanowskiemu. W kolejnych dekadach polityczne zawirowania odbijały się na dziejach Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1956 roku wrócili profesorowie usunięci poprzednio. W roku 1968 i 1981 przez uniwersytet przeszły fale demonstracji studenckich przeciwko reżimowi.
Pomimo to na Uniwersytecie Jagiellońskim nadal działali wybitni uczeni w zakresie: polonistyki (Juliusz Kleiner, Stanisław Pigoń, Kazimierz Wyka), fizyki (Henryk Niewodniczański), historii (Jan Dąbrowski, Henryk Wereszycki), botaniki (Władysław Szafer), psychologii (Stefan Szuman), historii prawa (Adam Vetulani), prawa (Ludwik Ehrlich), językoznawstwa (Jerzy Kuryłowicz), astronomii (Kazimierz Kordylewski), biologii molekularnej (Jan Zurzycki), matematyki (Tadeusz Ważewski, Franciszek Leja, Stanisław Gołąb, Jacek Szarski).
Obecnie Uniwersytet Jagielloński ma 16 wydziałów, w tym trzy medyczne, które powróciły do jedności z UJ w 1993 roku i tworzą tzw. Collegium Medicum. Dobiegła końca budowa Kampusu 600–lecia Odnowienia Uniwersytetu Jagiellońskiego. Kształci się już około 50 tysięcy studentów rocznie, z tego 65% to kobiety. Zmieniła się też struktura narodowościowa, oprócz studentów z krajów Unii Europejskiej, pojawili się przybysze z Azji i Afryki, a także z nowych państw Europy Wschodniej (Ukraina, Białoruś).
Współczesność
Dzień dzisiejszy Uniwersytetu to ponad 540 profesorów, 730 doktorów habilitowanych, 2600 osób pozostałej kadry nauczycielskiej, około 50 tysięcy studentów i doktorantów, a także ponad 3,5 tysiąca pracowników administracji. Obecność w życiu społecznym kraju instytucji takiej jak nasza, będącej symbolem, wartością trwałą i ponadczasową, wymaga właściwej infrastruktury. Stąd zaawansowane prace inwestycyjne, takie jak: zakończenie budowy Kampusu 600–lecia Odnowienia Uniwersytetu Jagiellońskiego poprzez przeniesienie Wydziału Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej oraz Wydziału Chemii do ukończonej nowej siedziby; budowa Centrum Edukacji Przyrodniczej i Instytutu Geologii; budowa nowego i modernizacja dotychczasowego obiektu Paderevianum dla Wydziału Filologicznego; kompleksowy remont budynku Collegium Novum i ulic „kwartału uniwersyteckiego". Infrastruktura, którą wciąż udoskonalamy i rozbudowujemy, to miejsce pracy naukowców i uniwersyteckiej kadry nauczycielskiej oraz przyjazna strefa nauki dla studentów. Wymienione wyżej działania to ogromne inwestycje, pochłaniające bardzo duże środki pozyskane z różnych źródeł – funduszy Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Unii Europejskiej, Miasta Krakowa, Społecznego Komitetu Odnowy Zabytków Krakowa, a także środków własnych Uniwersytetu.
Krzysztof Stopka
Dyrektor Muzeum UJ - Collegium Maius (Dyrektor Archiwum UJ w latach 2004 - 2011)
Początkami swymi archiwum sięga XIV wieku, okresu powstania Uniwersytetu Krakowskiego. Przy urzędzie rektorskim gromadzono dokumenty pergaminowe i papierowe z przywilejami i nadaniami na rzecz uniwersytetu. Przechowywano je razem z kosztownościami uczelni w skarbcu Kolegium Większego. Początkowo dyplomy mieściły się w dębowej skrzyni, a następnie w specjalnej szafie z szufladami. W końcu XV w. ten pierwotny zasób archiwalny liczył już ponad 250 pergaminów. Obok dyplomów zaczęto spisywać w kolejnych księgach statuty, uchwały i konkluzje posiedzeń zgromadzenia ogólnego, prowadzono metryki uniwersyteckie, zbierano korespondencję i wyroki sądu rektora. Dokumenty te tworzyły spuściznę działalności władz centralnych uczelni. Obok nich działał pion dydaktyczny uniwersytetu zorganizowany w czterech wydziałach tworzących własną dokumentację. Życie codzienne profesorów toczyło się w ramach systemu kolegialnego, odpowiadającego po części wydziałom uniwersyteckim. Działało: Kolegium Większe (filozofowie oraz teologowie), Kolegium Mniejsze (filozofowie) oraz Kolegium Prawnicze. Wszystkie prowadziły własne kancelarie. Większość stanowisk uniwersyteckich uposażonych było kościelnymi prebendami. Sprawy związane z zarządzaniem ponad 300 beneficjami przydały znaczną część zespołu staropolskiego archiwum. Istotną część zespołu staropolskiego stanowi unikatowy zbiór akt tzw. borkarn, czyli pierwszego w Europie systemu stypendialnego. Już w XVI wieku zaczęto spisywać gromadzone akta. Pierwszy inwentarz dokumentów sporządził w 1530 r. Andrzej Glaber z Kobylina. Zachował się on dzięki odpisowi Marcina Radymińskiego z 1653 r. (rkps. 69).
Uczelniane archiwum, podlegające zwierzchnictwu rektoratu, przez długie dziesięciolecia pozostawało w zaniedbaniu. Dopiero od drugiej ćwierci XVIII w. podjęto prace porządkowe, nie do końca zresztą zrealizowane. Intensywniej potoczyły się one w okresie rektoratu i wizytacji Hugo Kołłątaja, poczynając od lat siedemdziesiątych XVIII w. Uporządkowano wówczas i wstępnie zewidencjonowano zasób archiwum uczelni. Szczególnie należy podkreślić fakt mianowania w 1780 r. notariusza rektora, ks. Wawrzyńca Bularniego, na stanowisko archiwisty. Przez pewien czas utrzymywano związek prac archiwalnych z działalnością kancelarii uniwersyteckiej.
W 1796 r. przy Urzędzie Fiskalnym w Krakowie utworzono Archiwum Funduszu Edukacyjnego, którego kierownikiem został Franciszek Cerner. Władze austriackie zmusiły Uniwersytet Krakowski do przekazania zbiorów aktowych Archiwum Funduszowemu. Pod kierunkiem Franciszka Cernera przeprowadzono ewidencję archiwaliów. Sporządzono 8 tomów sumariuszy oraz 8 tomów repertoriów dla około 25 000 dokumentów papierowych i pergaminowych. Nadto opracowane zostały indeksy alfabetyczne do 267 ksiąg rękopiśmiennych.
W lipcu 1810 r. Archiwum Funduszu Edukacyjnego zostało przewiezione do Warszawy i złożone w Archiwum Krajowym. Dopiero po traktacie wiedeńskim, z początkiem 1817 r., akta Uniwersytetu Jagiellońskiego powróciły do Krakowa i w roku następnym zostały oddane uczelni.
Trwał długi okres zaboru austriackiego, w czasie którego Uniwersytet Jagielloński wraz z Galicją poddawany był presji germanizacji, nie tracąc swej szczególnej pozycji w kulturze polskiej. Trudny okres dziejów archiwum w pierwszej połowie XIX w. rysuje się jaśniej dzięki działalności Stanisława Kaweckiego, zasłużonego archiwisty z lat 1833-1844. Doprowadził on w latach 1833-1836 do scalenia wszystkich zespołów akt uniwersytetu.
Sytuacja uniwersytetu zmienia się od lat sześćdziesiątych XIX w. Budowa nowych struktur kraju w oparciu o tzw. prawa autonomiczne Galicji, położyła podwaliny pod szczególny okres rozwoju uczelni. Uniwersytet Jagielloński, jak i Kraków stały się centrum myśli narodowej i ośrodkiem naukowym na skalę europejską.
Przez drugie półwiecze XIX w. kontynuowano w archiwum prace porządkowe, które nadal nadzorowali sekretarze kancelarii uniwersytetu. Dopiero pod koniec XIX w. obserwujemy zwiększone zainteresowanie historyków dokumentacją najstarszej polskiej uczelni. Podjęto studia, a następnie publikację wydawnictw źródłowych, które do czasów współczesnych stanowią podstawę historiografii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Dzieła te to: Codex diplomaticus, Album studiosorum, Liber diligentiarum, Acta rectoralia (zob. Bibliografia). W 1881 r. Władysław Wisłocki opublikował Katalog rękopisów ujmując w nim rękopisy uniwersyteckie przechowywane w Bibliotece Jagiellońskiej i w Archiwum UJ. Poza wydawnictwami źródłowymi, zbiory archiwalne wykorzystywane są od końca XIX w. do wielu prac badawczych, w których podejmowane są problemy dziejów uniwersytetu.
W 1908 r. na stanowisko archiwariusza Uniwersytetu Jagiellońskiego, a zarazem historiografa uniwersyteckiego, mianowano znanego historyka Krakowa Adama Chmiela. Badacz ten przeprowadził szkontrum zbiorów, uporządkował system wypożyczeń. Wbrew oczekiwaniom nie doprowadził jednak do ożywienia działalności archiwum. W 1920 r. z inicjatywy Stanisława Estreichera powołano komisję, która zajęła się przygotowaniem programu reorganizacji archiwum. Zbiegło się to z przejęciem przez archiwum całości dokumentacji uniwersyteckiej z czasów zaboru austriackiego.
Po śmierci Adama Chmiela w 1934 r. kierownictwo zbiorów archiwalnych objął znakomity historyk oświaty i nauki polskiej Henryk Barycz. Doprowadził on do rozszerzenia lokalu archiwum, zainicjował gromadzenie książek do biblioteki podręcznej, prowadził również systematyczne przejmowanie registratury z poszczególnych jednostek administracyjnych uczelni, inicjował prace wydawnicze.
Lata II wojny światowej przerwały dynamiczny okres rozwoju archiwum. Poniosło ono wówczas ciężkie straty. Zniszczeniu uległy przechowywane w schowku Collegium Novum dwa dokumenty erekcyjne uczelni z 1364 i 1400 r., zginęła część akt fundacyjnych i stypendialnych, uczelnia straciła również wiele materiałów z lat trzydziestych XX w. W czasie wojny zbiory przechowywane były częściowo w lokalu Archiwum Państwowego przy ulicy Grodzkiej, a częściowo w Opactwie Benedyktynów w Tyńcu. W tych trudnych latach zbiorami archiwum opiekował się z ogromnym poświęceniem Kazimierz Kaczmarczyk, były dyrektor Archiwum Państwowego w Poznaniu.
Po wyzwoleniu Archiwum UJ uzyskało lokal w gmachu Collegium Novum, dopiero jednak po wielomiesięcznych staraniach w październiku 1946 r. przejęło swoje zbiory z magazynu Archiwum Państwowego. Do 1963 r. Archiwum UJ kierował Henryk Barycz. Napłynęły wówczas akta organizacji studenckich, spuścizny profesorskie, materiały z okresu okupacji; prowadzono poważne prace inwentaryzacyjne.
W następstwie powrotu w 1993 r. do uniwersytetu wydziałów medycznych akta ich na powrót uzupełniły zbiory Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego. Zmieniała się też siedziba Archiwum. Krótko znajdowało się w gmachu Biblioteki Jagiellońskiej, następnie w Collegium Kołłątaja przy ulicy św. Anny i znowu do budynku Biblioteki Jagiellońskiej.
Profesor dr hab. Krzysztof Ożóg – dyrektor w latach 2012–2022)
Urodził się w 1956 r. w Sokołowie Małopolskim, gdzie ukończył Liceum Ogólnokształcące. W latach 1975-1979 studiował historię na UJ. Doktorat uzyskał w 1987 r., habilitację w 1996 r., tytuł profesora nauk humanistycznych w 2005 r. W 1979 r. pracował w Zespole Dziejów Krakowa w Instytucie Historii PAN, a od 1980 r. w Instytucie Historii UJ w Zakładzie Historii Średniowiecznej Polski. Od 2006 r. kierownik tego Zakładu (obecnie kierownik Pracowni Historii Polski Średniowiecznej i Katedry Historii Średniowiecznej IH UJ). Był także związany z Uniwersytetem Rzeszowskim. W latach 2012-2022 dyrektor Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego. Zainteresowania badawcze koncentruje na dziejach Polski średniowiecznej, historii Kościoła, kultury intelektualnej i uniwersytetów w Polsce i Europie Środkowej. Najważniejsze publikacje: „Kultura umysłowa w Krakowie w XIV wieku. Środowisko duchowieństwa świeckiego” (1987), „Intelektualiści w służbie Królestwa Polskiego w latach 1306-1382” (1995), „Uczeni w monarchii Jadwigi Andegaweńskiej i Władysława Jagiełły (1384-1434) (2004), „Korona i krzyż. czasy Piastów i Jagiellonów” (2012), „966. Chrzest Polski” (2016). Współautor zbiorowego opracowania „Ziemie polskie wobec Zachodu. Studia nad rozwojem średniowiecznej Europy” (2000), autor licznych biogramów w „Polskim Słowniku Biograficznym”, redaktor naukowy krytycznej edycji ostatnich tomów Jana Długosza „Annales seu Cronicae incliti Regni Poloniae” oraz wpółredaktor tomów: „Piastowie. Leksykon biograficzny” (1999), „Universitätsstudium und Gesellschaft in Mitteleuropa vom 15. bis zum 18. Jahrhundert” (2017) i in. Kierownik projektu „Corpus Academicum Cracoviense. Elektroniczna baza studentów i profesorów Uniwersytetu Krakowskiego w okresie staropolskim 1364 – 1780”.
Profesor dr hab. Krzysztof Stopka – dyrektor w latach 2004–2011
Urodził się w 1958 r. w Pankach koło Częstochowy. Absolwent III Liceum Ogólnokształcącego w Częstochowie. W latach 1977-1981 studiował historię na UJ. Doktorat uzyskał w 1992 r., habilitację w 2003 r., profesurę nadzwyczajną w 2010 r. Od 1983 r. pracownik naukowy Zakładu Historii Kultury i Oświaty Instytutu Historii UJ. W latach 2004-2011 kierownik Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego. Od 2011 r. dyrektor Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego. Zainteresowania badawcze koncentruje na historii szkolnictwa, kultury i Kościoła w średniowieczu i czasach nowożytnych oraz na dziejach Ormian. Najważniejsze publikacje: „Próby chrystianizacji Litwy w latach 1248-1263" (1987), „Misja wewnętrzna na Litwie w czasach Mendoga a zagadnienie autorstwa Descriptiones terrarum" (1987), „Męczennicy sandomierscy. Legenda i rzeczywistość", „Szkoły katedralne metropolii gnieźnieńskiej w średniowieczu" (1994), „Dzieje Uniwersytetu Jagiellońskiego" (współautor, 2000), „Ormianie w Polsce dawnej i dzisiejszej" (2000), „Armenia christiana. Unionistyczna polityka Konstantynopola i Rzymu a tożsamość chrześcijaństwa ormiańskiego (IV-XV w.)" (2002), liczne biogramy w „Polskim Słowniku Biograficznym". Redakcja naukowa: „Corpus studiosorum Universitatis Iagellonicae 1850/51-1917/18" (E-R, 2006-2013)
Profesor dr hab. Jerzy Michalewicz – kierownik Archiwum UJ w latach 1994–2004
Profesor dr hab. Leszek Hajdukiewicz – kierownik w latach 1963–1994
Urodził się w 1924 r. w Krakowie. Absolwent Gimnazjum Ogólnokształcącego im. Jana III Sobieskiego w Krakowie. W latach 1946-1950 studiował historię na Uniwersytecie Jagiellońskim. Doktorat uzyskał w 1960 r., habilitację w 1961 r., profesurę nadzwyczajną w 1973 r., profesurę zwyczajną w 1993 r. W latach 1956-1957 pracownik naukowy Zakładu Historii Nauki PAN, od 1958 r. zatrudniony w Katedrze (potem Zakładzie) Historii Nauki i Oświaty na Wydziale Filozoficzno-Historycznym, a potem w Instytucie Historii UJ. W latach 1963-1994 kierownik Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego. Zmarł w 1995 r. w Krakowie. Znawca dziejów UJ, historyk oświaty i kultury epoki nowożytnej. Najważniejsze publikacje: „Krakowska szkoła zamkowa 1510-1801" (1954), „Biblioteka Macieja z Miechowa" (1960), „Księgozbiór i zainteresowania bibliofilskie Piotra Tomickiego na tle jego działalności kulturalnej" (1961), „Podstawy ideowe i organizacyjne kolonii akademickich Uniwersytetu Jagiellońskiego" (1963), „Historia Biblioteki Jagiellońskiej" t. 1 (współautor, 1966), „Uniwersytet Jagielloński. Tradycje, współczesność, perspektywy" (z M. Karasiem, 1975), liczne biogramy w „Polskim Słowniku Biograficznym". Opracowanie: „Karol Wojtyła w Uniwersytecie Jagiellońskim 1938-1954" (1983). Redakcja naukowa: „Historia nauki polskiej", t. 6-7: Dokumentacja bio-bibliograficzna t. I-II (1974-19754), „Studia z dziejów Drukarni Uniwersytetu Jagiellońskiego 1783-1974" (współredaktor, 1974), „Wyrok na Uniwersytet Jagielloński 6 listopada 1939" (1989).
Profesor dr hab. Henryk Barycz – kierownik w latach 1934–1963
Urodził się w 1901 r. w Starym Sączu. Absolwent I Gimnazjum w Nowym Sączu. W latach 1920-1924 studiował historię na Uniwersytecie Jagiellońskim. Uczeń i współpracownik prof. Stanisława Kota. Doktorat uzyskał w 1926 r., habilitację w 1935 r., profesurę nadzwyczajną w 1946 r., profesurę zwyczajną w 1957 r. W latach 1924-1934 zatrudniony na UJ jako pracownik naukowy Seminarium Historii Kultury. W 1934 r. archiwariusz, a w latach 1935-1939 kierownik Archiwum UJ. II wojnę światową spędził w Krakowie. W latach 1946-1949 kierownik Katedry Historii Średniowiecznej i Nowożytnej Wychowania i Oświaty UJ, następnie przeniesiony przez władze komunistyczne na Uniwersytet Wrocławski, gdzie pracował w latach 1949-1953. W 1953 r. powrócił na UJ, gdzie najpierw pracował w Katedrze Historii Polski Feudalnej, a od 1957 r. był kierownikiem Katedry Historii Nauki na Wydziale Filozoficzno-Historycznym. W latach 1956-1958 dziekan tego Wydziału. W latach 1945-1949 i 1956-1963 kierownik Archiwum UJ. W 1951 r. członek korespondent PAU, od 1973 r. członek rzeczywisty PAN. Od 1989 r. wiceprezes i członek reaktywowanej PAU. W 1984 r. otrzymał doktorat honoris causa Uniwersytetu Wrocławskiego. Zmarł w 1994 r. w Krakowie. Znawca dziejów UJ, wybitny historyk oświaty, nauki i kultury epoki nowożytnej. Najważniejsze publikacje: „Historja Uniwersytetu Jagiellońskiego w epoce humanizmu" (1935), „Polacy na studiach w Rzymie w epoce Odrodzenia" (1938), „Historia Szkół Nowodworskich" (1939-1947, wyd. 2 1988), „Alma Mater Jagellonica" (1958), „Wśród gawędziarzy, pamiętnikarzy i uczonych galicyjskich" (2 t., 1963), „Spojrzenia w przeszłość polsko-włoską" (1965), „W blaskach epoki Odrodzenia" (1968), „Z dziejów polskich wędrówek naukowych za granicę" (1969), „Z epoki renesansu, reformacji i baroku" (1971), „Jan Łasicki. Studium z dziejów polskiej kultury naukowej XVI wieku" (1973), „Stanisław Smolka w życiu i nauce" (1975), „Na przełomie dwóch stuleci. Z dziejów polskiej humanistyki w dobie Młodej Polski" (1977), „Historyk gniewny i niepokorny. Rzecz o Wacławie Sobieskim" (1978), „Śląsk w polskiej kulturze umysłowej" (1979, wyd. 2 1982), „Z zaścianka na Parnas. Drogi kulturalnego rozwoju Jana Kochanowskiego i jego rodu" (1981), „Szlakami dziejopisarstwa staropolskiego" (1981), „Między Krakowem a Warmią i Mazurami. Studia i szkice" (1987), liczne biogramy w „Polskim Słowniku Biograficznym". Redakcja naukowa: „Sebastian Petrycy uczony doby Odrodzenia" (1957), „Maciej z Miechowa 1457-1523. Historyk, geograf, lekarz, organizator nauki" (1960), „Historia Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego" (1965), „Historia Starego Sącza od czasów najdawniejszych do 1939 roku" (1979).
Ważniejsze prace edytorskie: „Kronika mieszczanina krakowskiego z lat 1575-1595" (1930), „Conclusiones Universitatis Cracoviensis 1441-1589" (1933); „Metryka promowanych Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Krakowskiego z lat 1639-1741" (1947), Jan Śniadecki „Żywot literacki Hugona Kołłątaja" (1951), Jan Brożek „Wybór pism" (t.1, 1956). Jego imieniem nazwano ulicę w Krakowie.
Doktor h.c. Adam Chmiel – kierownik w latach 1908–1934
