Przejdź do głównej treści

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Projekty naukowe Archiwum UJ

W latach 2013-2018 Oddział Badań Dziejów UJ Archiwum UJ realizował na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Jagiellońskiego przy wsparciu Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie projekt „Corpus academicum Cracoviense. Elektroniczna baza studentów i profesorów Uniwersytetu Krakowskiego w okresie staropolskim 1364-1780". Pięcioletni projekt, którego kierownikiem był dyrektor Archiwum UJ prof. dr hab. Krzysztof Ożóg, został sfinansowany ze środków Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki (11H 12 0264 81). Baza „Corpus academicum Cracoviense” (CAC) jest dostępna w internecie pod adresem https://cac.historia.uj.edu.pl/

Daty graniczne bazy CAC tworzą: rok 1364, tj. pierwsza fundacja Uniwersytetu przez Kazimierza Wielkiego, oraz rok 1780, czyli przekształcenie Uniwersytetu w Szkołę Główną Koronną w wyniku reformy przeprowadzonej przez Hugona Kołłątaja z ramienia Komisji Edukacji Narodowej.

Elektroniczna baza danych gromadzi informacje z podstawowych uniwersyteckich źródeł drukowanych i rękopiśmiennych: metryk ogólnouniwersyteckich, metryk burs i metryk Szkół Nowodworskich, z ksiąg promocji wydziału sztuk i wykazów promowanych z wydziałów wyższych, ksiąg pilności wydziału sztuk, konkluzji ogólnouniwersyteckich, wydziałowych i poszczególnych kolegiów, z akt sądu rektorskiego, wydanych pięciu tomów uniwersyteckiego kodeksu dyplomatycznego. Ponadto w bazie znajdują się informacje biograficzne wydobyte z rękopisów średniowiecznych Biblioteki Jagiellońskiej ujętych w nowym katalogu oraz ze wskazanych 460 nieopracowanych kodeksów, dane z „Polskiego Słownika Biograficznego", Kartoteki Komitetu Źródeł do dziejów Życia Umysłowego Polski XVI–XVIII w. oraz korpusu wybranych czasopism z zakresu historii filozofii i teologii. Dodatkowe dane biograficzne pochodzą ze słownika bio-bibliograficznego profesorów autorstwa J. Muczkowskiego i Ż. Paulego oraz z tzw. Tek Hajdukiewicza. Baza nie prezentuje gotowych biogramów. Jest zbiorem materiałów źródłowych.

Zgromadzone dane dotyczą ponad 67 tysięcy osób, w tym ponad 10 000 bakałarzy i mistrzów promowanych na Uniwersytecie Krakowskich. Podstawowe informacje składające się na biogram to: imię, patronimik, nazwisko, miejsce pochodzenia wedle dawnych podziałów terytorialnych, fakt immatrykulacji, promocji, przebieg kariery uniwersyteckiej, pełnione urzędy i godności, tworóczość i posiadana biblioteka oraz inne elementy biograficzne w zależności od efektu kwerendy. Baza ma charakter otwarty, z możliwością rozwijania dodatkowych funkcji, wprowadzania danych z innych źródeł oraz poprawianie zauważonych błędów i niekonsekwencji. Pomocą dla użytkowników są: wstępy historyczny i metodologiczny; przewodnik dla użytkownika; charakterystyka zespołów źródłowych wprowadzonych do bazy; wykazy wykorzystanych sygnatur i zespołów archiwalnych i bibliotecznych; wykaz zastosowanych skrótów; opis osiągniętych wyników. Aby ułatwić badaczom zagranicznym posługiwanie się bazą, interfejs jest dostępny w językach angielskim i niemieckim.

Projekt „Corpus academicum Cracoviense” należy do europejskiej sieci Héloïse. European Network on Digital Academic History (http://heloisenetwork.eu/). Wpisuje się w nurt tworzenia nowoczenych narzędzi badawczych w postaci biograficznych baz danych dla środowisk uniwersyteckich, które już funkcjonują w Niemczech, Czechach, Francji, Włoszech, Wielkiej Brytanii. 

Omawiany projekt nawiązuje do wcześniejszych trzech, niestety nieudanych, wielkich prób tego typu. Pierwszym był „Słownik bio-bibliograficzny profesorów UJ", nad którym w XIX w. pracowali Józef Muczkowski i Żegota Pauli. Efektem ich prac jest 16 rękopiśmiennych fascykułów fiszek osobowych w zbiorach Biblioteki Jagiellońskiej (BJ rps 5359). Drugim projektem było „Repertorium pracowników naukowych UJ w latach 1400-1964”, którego pomysłodawcą był Henryk Barycz. Realizowano je w Archiwum UJ najpierw w ramach prac jubileuszowych na 1964 r., a następnie jako własny projekt badawczy „Corpus academicum Cracoviense". Nowy kształt tym pracom nadał Leszek Hajdukiewicz, który osobiście pracował nad repertorium bakałarzy i mistrzów krakowskich XVI-XVIII w. Pozostały po nim rękopiśmienne materiały w 38 tekach, zwane Tekami Hajdukiewicza. Natomiast materiały z XIX-XX w. są wydawane przez zespół pracowników Archiwum UJ w nowym kształcie redakcyjnym jako „Corpus studiosorum Universitatis Iagellonicae" za lata 1850-1918 zob. http://www.archiwum.uj.edu.pl/projekty-auj/corpus-studiosorum

Promocja książki Haliny Zwolskiej "Uczniowie Szkoły Głównej Koronnej 1780-1795"

 

Wydawnictwo Corpus studiosorum Universitatis Iagellonicae obejmuje biogramy studentów – dokumentując nie tylko moment wpisu, ale cały przebieg kształcenia uniwersyteckiego – za lata 1850/1851-1917/1918. To przedsięwzięcie słownikowe, którego autorami są Mieczysław Barcik, Adam Cieślak, Paweł Gaszyński, Danuta Grodowska-Kulińska, Urszula Perkowska, Przemysław Marcin Żukowski, a redaktorem naukowym – Krzysztof Stopka, wpisuje się w większy projekt badawczy realizowany w Archiwum UJ

Całość została wydana w ośmiu woluminach: A–D (wyd. 1999), E–J (wyd. 2006), K–Ł (wyd. 2009), M–N (wyd. 2011), O–Q (wyd. 2011), R (wyd. 2013), S–Ś (2014), T–Ż (wyd. 2015).

Całość projektu obejmuje przygotowanie dwóch serii biograficznych: korpusu pracowników naukowych wszystkich wydziałów uczelni od 1795 do 1945 roku (zob. tom próbny: U. Perkowska, Corpus academicorum Facultatis Philosophiae Universitatis Iagellonicae 1850-1945, Kraków 2007), oraz katalogu studentów obejmującego też czasy Komisji Edukacji Narodowej (lata 1780-1795) i pierwszą połowę XIX. W fazie przygotowawczej jest projekt kontynuowania serii studenckiej tak, aby doprowadzić ją do roku akademickiego1938/1939.

Podstawowym źródłem informacji dla Corpus studiosorum są przechowywane w Archiwum UJ rodowody oraz katalogi (tzw. senacki i wydziałowy), tworzone na każdy semestr oddzielnie. Zgodnie z ogólnoaustriacką ustawą naukową ogłoszoną rozporządzeniem ministra wyznań i oświaty 1 X 1850, osoba pragnąca zostać studentem uniwersytetu miała być najpierw wpisana do „metryki wydziałowej". W praktyce krakowskiej wyglądało to tak, że rodowody były wypełnione ręką studenta (lub osoby, która za niego dokonywała wpisu), a katalogi – zarówno senacki jak i wydziałowy – były prowadzone przez urzędnika kancelarii uniwersyteckiej. Zmieniło się to od roku akademickiego 1905/1906, kiedy to zrezygnowano z rodowodów, a utrzymano wpisy w katalogach, tyle że dokonywane przez samego zainteresowanego. Układ rubryk wpisowych był ułożony tak, aby słuchacz mógł wpisać swoje podstawowe dane biograficzne, podać imiona i nazwiska rodziców lub opiekunów, odpowiedzieć na pytania, na jakiej podstawie „żąda immatrykulacji", gdzie spędził ostatnie półrocze, jaki ma stosunek do służby wojskowej, czy pobiera stypendium i na jakie wykłady zamierza uczęszczać. Uzupełnieniem tych danych były informacje dziekana lub administracji uczelnianej o opłacie czesnego, zaliczeniu bądź nie semestru, wszczęciu dochodzenia dyscyplinarnego oraz pozauniwersyteckiej działalności studentów (np. o udziale w powstaniu styczniowym 1863/1864).

Podczas opracowywania Corpus studiososum powyższe informacje zostały uzupełnione i zweryfikowane przy użyciu innych źródeł z zasobu Archiwum: księgi immatrykulacyjne, absolutoria i świadectwa odejścia, akta dotyczące uzyskania stopnia naukowego (doktoratu), tytułu zawodowego (magistra farmacji) i uprawnień do wykonywania pewnych zawodów (nauczyciela, pracownika administracji), teczki osobowe pracowników.

Autorzy zdecydowali się też na wykorzystanie – w celu zweryfikowania danych podawanych przez słuchaczy, ich uzupełnienia, a także ułatwienia identyfikacji osób o identycznych imionach i nazwiskach – jeszcze innych źródeł, pochodzących czy to z innych archiwów, czy też już opublikowanych. Kwerendą objęto: protokoły egzaminów dojrzałości w Archiwum Narodowym w Krakowie (w przyszłości planowane jest wykorzystanie dokumentacji dawnych gimnazjów również w innych archiwach z terenu byłej Galicji); katalogi studentów ze zbiorów Archiwum Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, Archiwum Uniwersytetu Warszawskiego, Archiwum Uniwersytetu Wrocławskiego, teczki personalne oficerów w Centralnym Archiwum Wojskowym w Warszawie, kolekcje fotografii w Muzeum Historycznym Miasta Krakowa. Z pozycji książkowych uwzględniono między innymi „Polski Słownik Biograficzny", urzędowe spisy miejscowości (w celu identyfikacji przynależności administracyjnej) i drukowane corocznie sprawozdania dyrekcji poszczególnych gimnazjów dawnej monarchii austro-węgierskiej. Wyzyskano także internetowe bazy studentów immatrykulowanych w różnych uczelniach europejskich.  Powstał w ten sposób słownik obejmujący około 30 tysięcy biogramów studenckich.

Po wykonaniu projektu w całości biogramy studentów będą także dostępne za pośrednictwem strony internetowej Archiwum UJ. Planowane jest dołączenie do nich wszelkie dodatków źródłowych ze zbiorów Archiwum UJ (fotografie, kopie dyplomów doktorskich).

Prace nad Corpus studiosorum realizowane były początkowo wyłącznie z budżetu Archiwum. W latach 2005-2010 prowadzono je dzięki projektowi badawczemu N N108 3727 33 przyznanemu przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Od 2011 r. są finansowane ze środków własnych budżetu Archiwum UJ.

Wszystkie tomy Corpus studiosorum Universitatis Iagellonicae można nabyć za pośrednictwem strony internetowej Archiwum UJ.

Koordynatorzy projektu 

mgr inż. Paweł Gaszyński

tel. (12) 663 35 38

pawel.gaszynski@uj.edu.pl

dr hab. Przemysław M. Żukowski

tel. (12) 663 35 37

p.m.zukowski@uj.edu.pl